Nu weten we: hoe wast de kat zich

Katten wassen zich niet alleen om hun vacht schoon te houden. Een wasbeurt geeft hun ook verkoeling. Dankzij een ingenieuze tong.

Onderzoek

Nu weten we: hoe wast de kat zich

Alexis Noël en David Hu filmden voor hun onderzoek allereerst het lik­gedrag van drie huiskatten met hogesnelheidscamera’s. Alle likbeurten van een kat (bij elkaar opgeteld goed voor enkele likuren per dag) blijken uit vier fasen te bestaan:

• eerst het uitrekken van de tong (waarbij de in rust keelwaarts hellende papillen rechtop gaan staan, zodat ze zo diep mogelijk de vacht binnendringen),
• dan het ver­breden en verstijven van de tong,
• gevolgd door de daadwerkelijke lik door de vacht
• en het terugtrekken van de tong in een U-vormige krul.

Een gemiddelde lik heeft een lengte van 6,3 centimeter en een snelheid van 22 centimeter per seconde. Per seconde likt een kat één- tot tweemaal.

Volgens de onderzoekers zou de kat als inspiratiebron kunnen dienen voor de vacht- en haarverzorging van huisdieren én mensen

Na het filmen van de liksessies onderzochten Noël en Hu de opbouw van de tong van een dode huiskat in een ­micro-CT-scanner. De papillen op het puntje van de tong zijn groter en ­dunner gezaaid dan die verder naar achteren. Uit de filmbeelden bleek dat alleen de tongpuntpapillen de vacht ­raken tijdens de verzorging.

Maximumlengte vacht

Vervolgens analyseerden ze de tongen van zes dode katachtigen (huiskat, lynx, poema, sneeuwluipaard, tijger en leeuw). De papillen van al die soorten lijken op elkaar, zowel qua lengte (rond de 2,3 millimeter) als qua vorm. Elke papil (bestaande uit het eiwit keratine) heeft aan de ‘keelkant’ een verticale ­inkeping, een holte waarlangs speeksel omhoog kan worden gezogen. Zodra de tong contact maakt met de vacht, vloeit het speeksel uit de holte.

Om te onderzoeken hoe diep kattenspuug in de vacht kan doordringen, doopten Noël en Hu een van de kattentongen in blauwe voedselkleurstof. Met de tong streken ze in diverse tempo’s over een kattenvacht. Het blauwe ‘spuug’ bereikte dankzij de papillen daadwerkelijk de huid, en kan daar dus inderdaad voor verkoeling zorgen – aan de hand van wiskundige vergelijkingen maken de onderzoekers aannemelijk dat dit zonder papillen niet het geval zou zijn. Er zit wel een maximumlengte aan de vacht, benadrukken ze: bij bijvoorbeeld een Perzische kat en een Maine Coon, ­kunnen de papillen niet de huid bereiken en moeten de baasjes bijspringen door hun huisdier regelmatig te kammen en te baden.

Siliconentong

In hun artikel benadrukken de auteurs uitgebreid de meerwaarde van hun onderzoek: de kat is volgens hen ‘een van de kieskeurigste schoonmakers ter wereld’ en zou als inspiratiebron kunnen dienen voor de vacht- en haarverzorging van huisdieren én mensen. Sterker nog: Noël en Hu komen in hun artikel met een ontwerp voor een speciale vacht- en haarborstel, de TIGR (de Tongue-Inspired Grooming Brush), die makkelijker schoon te maken zou zijn dan een normale borstel en met minder kracht door het haar hoeft te worden gehaald. De borstel is geïnspireerd op de kattentong en heeft kunst­matige papillen die recht gaan staan in contact met de haren – vergelijkbaar met fase 1 uit de likbeurt. De borstel zou bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden ‘om geneesmiddelen of lotions direct op de kattenhuid aan te brengen’. Speeksel komt er niet aan te pas.

Bij het artikel staat in kleine letters dat er geen sprake is van belangenverstrengeling, maar PNAS zond na publicatie een e-mail rond dat de auteurs inmiddels octrooi hebben aangevraagd op de TIGR. Overigens is de TIGR niet de eerste inventieve kattenborstel: al in 2016 kwam de ‘Licki Brush’ op de markt, een siliconentong waarmee je zelf je kat kan likken.

Bron: NRC, Gemma Veenhuizen