Kattentaal (luchtje)

Kattenexpert Claire Bessant legt in haar boek De Kattenfluisteraar uit hoe een kat in elkaar zit. Ze doet dit op een heel andere manier dan in de meeste boeken. Hieronder staat een hoofdstuk uit dit boek. Als je dit leest zul je merken dat de beschrijving heel anders is dan in andere boeken.
Als je interesse is gewekt, kun je dit boek bestellen door op het plaatje hiernaast te klikken. Het is zeker de moeite waard
De bruine gedeeltes in de tekst zijn beschrijvingen van een bepaalde situatie die als voorbeeld dienen.
Hieronder kun je een hoofdstuk uit het boek lezen.

Katten gebruiken hun zeer goed ontwikkelde zintuigen niet alleen om hun dagelijkse maaltijd te vangen. Ze dienen ook voor een rijk en ingewikkeld sociaal leven, waarin ze met behulp van de lichaamstaal, geluiden en geuren communiceren met andere katten en met de mens. Wanneer we er een beetje moeite voor doen, kunnen we een deel van de lichaamstaal van de kat begrijpen (hoewel de subtiele details ons waarschijnlijk ontgaan) en de verschillende intonaties van het mauwen en spinnen ontcijferen. Het derde communicatiemiddel, geuren, gaat vrijwel geheel aan ons voorbij, tenzij we het ‘geluk’ hebben een vleug onvervalste katerurine op te vangen! Toch is het reukvermogen het krachtigste van alle kattenzintuigen en vormt het een essentieel onderdeel van elk moment in een kattenleven.

KATTENTAAL (luchtje)

Een blind, hulpeloos, pasgeboren kitten gebruikt zijn goed ontwikkelde reukvermogen, tastzin en gevoel voor warmte om de weg naar moeders tepel te vinden. Aan de geur herkent hij zijn eigen tepel en hij zal bij elke voeding proberen die weer te pakken te krijgen. De moederpoes herkent haar jongen aan hun geur en aan haar eigen geur aan de kittens. Zo wordt het belang van geuren als communicatiemiddel vastgelegd.

Uitwisseling van geuren

Op bepaalde delen van de huid: op de kin, de lippen, de slapen en bij de staartwortel hebben katten speciale vetklieren die een olieachtige afscheiding produceren die bij elke kat anders is. Zijn visitekaartje.
Ze gebruiken deze geur om de omgeving, andere katten, mensen en andere dieren uit hun groep te markeren. Let maar eens op hoe je kat zijn kin, zijn lippen en zijn kop langs je hand wrijft wanneer je hem aait. Het aanraken van deze plekken op het lichaam schijnen katten zelfs nog prettiger te vinden dan het gewone aaien over de kop en de rug. Door ze daar te kriebelen, verspreiden we hun geur nog meer, zodat deze zich met onze geur vermengt.
Om te worden geaccepteerd in de groep, moet een nieuwkomer met de leden contact maken en de groepsidentiteit aannemen. Waarschijnlijk wordt hij met enige achterdocht bekeken totdat hij het recht om te blijven heeft ‘verdiend’. Tijdens deze proefperiode wordt hij geleidelijk aan besmeerd met de groepsgeur, die natuurlijk enigszins verandert omdat hij zijn eigen geur eraan toevoegt. Daarna beschikt hij over het juiste ‘lidmaatschapsbewijs’ en wordt hij door de andere katten herkend en verwelkomd zoals wij ons een nieuw gezicht herinneren en begroeten.
Voor de huiskat hebben zijn groep, zijn huis en zijn territorium een duidelijk geurprofiel. Een nieuwe geur, zoals van een baby, een ander dier dat op bezoek is geweest of alleen maar een nieuw meubelstuk, kan deze toestand veranderen en de harmonie verstoren, maar meestal is dit slechts tijdelijk. Wanneer de kat echter heel gevoelig is en snel uit zijn evenwicht raakt, kan een verontrustende nieuwe geur soms problemen veroorzaken, zoals binnenshuis met urine sproeien. De kat probeert zichzelf gerust te stellen door met zijn eigen geur de vreemde lucht te verdrijven.

Subtiele boodschappen

Wanneer katten, die elkaar kennen en met elkaar op goede voet staan, elkaar tegenkomen, wrijven ze kun kopjes, flanken en staarten tegen elkaar en wisselen zo de geuren en begroetingen uit, net zoals wij een kennis de hand schudden of een kus geven en een praatje maken. De recht omhoog gestoken staarten bieden de gelegenheid elkaars anale zone te onderzoeken, waar zich een aantal klieren bevindt. Je hebt misschien weleens gemerkt dat een kat wanneer hij wordt geaaid als het ware op de tenen van zijn achterpoten gaat staan en zijn achterwerk omhoog tilt terwijl je hand over zijn rug glijdt. Dit is een poging de klier omhoog te brengen, zodat hij een geur afgeeft die jij mag besnuffelen.
Wanneer katten zich wassen, zitten ze met hun achterpoten voor zich uit gestrekt en likken ze vanuit de anale streek en de genitaliën naar buiten, langs de dijen en de staart, zodat zee hun geur verspreiden over een breed gebied dat gewoonlijk door de staart wordt afgesloten. Bovendien stimuleert het wassen de klieren om meer geur af te scheiden. Wanneer een kat een bevriende kat of mens tegenkomt, gaat de staart dus vlot omhoog, zodat de geur ‘vrijkomt’, een uitnodiging tot nader contact.

Katten laten ook geurmarkeringen voor andere katten achter rond hun huis of territorium. Door zachtjes tegen bladeren te wrijven, laten ze een olieachtige afscheiding achter die hun geur bevat. Ze kunnen ook opzettelijk met hun kin enkele keren langs de punt van een stokje wrijven en daarbij hun bovenlip optrekken om de bovenkant te bestrijken met de afscheiding uit de klieren rond de bek. Andere katten zijn zeer geïnteresseerd in deze ‘geurstokjes’ en kunnen van de een naar de ander lopen, waarbij ze er vaak hun eigen geur overheen leggen. Zo komen ze te weten wanneer er andere katten voorbij zijn gekomen en in welke richting ze zijn gegaan en kunnen ze hun boodschap toevoegen. Dit is niet alleen bedoeld als informatie voor andere katten, maar geeft de ‘boodschapper’ ook zelfvertrouwen.
Kleine gaten in schuttingen en hagen waar patrouillerende katten zich doorheen wurmen, raken eveneens besmeerd met lichaamsvet, geur en haren en geven soortgelijke informatie over de aanwezigheid van andere katten en het territoriumgebruik.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Veel katten delen hun gebied met andere katten en misschien vinden ze het prettig hun eigen vertrouwde geur om zich heen te hebben wanneer het ‘hun beurt’ is voor het territorium. Je kan het vergelijken met al je spullen uitpakken en om je heen spreiden wanneer je in een hotel logeert – zo voel je je meer thuis. Het oude idee dat elke kat een exclusief territorium bezit waar andere katten niet durven te komen, is achterhaald, met name in stedelijke gebieden met een hoge concentratie van katten op een klein oppervlak. Gewoonlijk heeft de meest assertieve (brutaalste) kat vrije toegang tot zijn territorium wanneer hij maar wil, meestal rond de avondschemering en het aanbreken van de dag, de belangrijkste jachttijden. Andere katten zullen zijn gebied rond die momenten mijden, maar er bijvoorbeeld wel overdag komen, wanneer ze minder kans lopen door de dominante kat te worden verjaagd.

Krabben en snuffelen

Hoewel katten over hun hele lichaam zweetklieren bezitten, bevinden de zweetklieren die vergelijkbaar zijn met die van de mens zich alleen op hun voetzooltjes. Deze scheiden een waterig zweet af wanneer de kat het warm heeft of bang is en dan kan hij een spoor van natte pootafdrukken achterlaten op de vloer. Deze afscheiding houdt de zooltjes vochtig en voorkomt dat ze scheuren of schilferen, net zoals dat bij honden gebeurt. Zo blijven de zooltjes gevoelig en soepel. Deze gevoeligheid is met name belangrijk bij het nachtelijk jagen, wanneer de kat moet kunnen voelen waarop hij loopt terwijl de ogen op de prooi gericht blijven.

Door aan een boom, een deur of zelfs een stoel te krabben, houdt de kat niet alleen zijn wapens scherp – hij verwijdert daarbij de oude omhulsels van zijn klauwen, zodat de scherpe nieuwe punten eronder vandaan komen – maar hij voegt ook een geurteken toe aan de krabsporen. Krabpalen dienen dus niet alleen om de klauwen te scherpen en de poten te strekken, maar ook dit zijn weer signalen om de aanwezigheid van de kat aan de omgeving kenbaar te maken. Wanneer er hevig wordt gekrabd in aanwezigheid van andere katten, dan is dat tevens een teken van zelfvertrouwen. Dominante katten krabben vaak in de aanwezigheid van andere katten als een soort macho gedrag.

Onmiskenbare boodschappen (sproeien)

Wrijven en krabben zijn de subtiele en intieme vormen van communicatie die een kat gebruikt om zijn aanwezigheid kenbaar te maken. In de tuin, of overal buiten het directe gebied dat de kat als zijn thuisbasis beschouwt, maken zowel katers als poezen gebruik van een methode die hun tegenwoordigheid nog iets verder ‘uitstraalt’: ze sproeien met urine. Het maakt niet uit of ze gecastreerd/gesteriliseerd zijn of niet, hoewel veel mensen het idee hebben dat alleen niet gecastreerde katers dit doen.

Wanneer katten met urine sproeien, nemen ze een zeer karakteristieke houding aan. De staart gaat recht omhoog en de kat trilt en trappelt met zijn achterpoten. Een fijn straaltje urine van ongeveer een millimeter doorsnede wordt recht naar achteren gespoten, meestal tegen een opvallend verticaal oppervlak. Urine wordt, evenals ontlasting, wel vaker gebruikt om geurvlaggen uit te zetten, maar de gevolgen van een vlaag urine op neushoogte – vooral wanneer die afkomstig is van een niet gecastreerde kater die ook nog enkele sterk geurende chemische stoffen uit zijn anaalklieren heeft toegevoegd – zal niemand ontgaan. Men denkt dat katerurine op een windstille dag tot wel vijftien meter ver door andere katten kan worden geroken! Deze signalen kunnen wel twee weken standhouden, afhankelijk van het weer, en zeker de eerste dagen krijgen andere katten veel informatie over de sproeier. Deze chemische markeringen vervagen met een vaste snelheid (als ze niet door de regen worden weggespoeld) en daardoor kan een passerende kat aflezen hoe lang geleden de sproeier voorbij is gekomen, wat zijn leeftijd en zijn seksuele status is en misschien zelfs wie hij is. Zo kunnen veel katten samenleven in elkaar overlappende territoria en met hun sproeimarkeringen als wapperende vlaggen aangeven wanneer een bepaalde poes of kater in het territorium actief is.

Let maar eens op je kat wanneer die in de tuin is, dan zul je al snel zijn markeringspunten ontdekken. Je ziet dat hij sproeit en dat andere katten aan de boodschap snuffelen en er misschien iets aan toevoegen. Wanneer je nog beter kijkt, ontdek je misschien ook de subtielere ‘geurstokjes’ waar katten hun kin overheen wrijven om een boodschap achter te laten. Als je in een buurt woont met veel verwilderde katten, waaronder ook niet gecastreerde katers en niet gesteriliseerde poezen, dan zal er zeker een zeer enthousiaste uitwisseling van geurboodschappen plaatsvinden met een lucht die ook mensen kunnen ruiken! Het urinezuur in de urine is bovendien zeer agressief en kan ijzer en andere metalen, hout of planten ernstig aantasten.

Met name katers hebben de neiging hun urine en ontlasting onbedekt langs de grenzen of op omstreden plekken van hun territorium te deponeren. Vaak doen ze dat op een boomstronk of midden op het pad, waar rivalen de boodschap niet kunnen mislopen. Dit is een weinig subtiele markeringsmethode die ook door veel wilde dieren wordt gebruikt. Geur is een nuttige vorm van communicatie voor dieren die, zoals bij katten het geval is, actief zijn in het donker wanneer zichtbare signalen als krabsporen minder opvallen – een sterke geur mist zijn uitwerking nooit!
Je moeten je realiseren dat je zelf, al is het onbewust, ook geuren meebrengt naar het territorium van je kat. Wanneer je door een gebied loopt met een hoge kattenpopulatie, kunnen je aan je schoenen urine van honden of van andere katten oppikken en meenemen naar huis. Wanneer je auto ergens op straat staat geparkeerd, wordt deze vaak besproeit omdat er zoveel geurtjes aan kleven. Later denkt je eigen kat dat er een vreemde nieuwe kat zijn gebied is binnengedrongen.

Een kat begon in huis te sproeien, tot grote ergernis van het personeel. Ze volgden het spoor van deze ongewenste gewoonte terug tot de verjaardag van hun zoontje. Hij had een nieuwe fiets gekregen die hij elke avond voor de veiligheid in de hal zette, waarbij een massa aan onbekende geuren aan de banden werd meegenomen. De nieuwe geuren verstoorden het geurprofiel dat de kat van het huis had, zodat hij onzeker werd. Het sproeien diende om zijn zelfvertrouwen tegenover de onzichtbare rivalen te versterken. Toen de fiets ’s nachts in de schuur werd gezet, kwam de kat tot rust en waren de problemen voorbij, omdat de spookindringers waren verdwenen.
Een soortgelijk voorval vond plaats met een kat die altijd binnen leefde en een hoog flatgebouw. De eigenaars slaagden erin zijn sproeigedrag sterk terug te dringen door hun schoenen uit te trekken voordat ze naar binnen gingen. Hierdoor bleven alle bedreigende geuren die eraan vastkleefden, buiten de flat. De kat voelde zich weer veilig en de behoefte om te sproeien was weg.

Katten die nooit buiten komen, hebben duidelijk een veel strakker geurprofiel van hun leefomgeving en elke kleine verandering kan een ingrijpende inbreuk betekenen. De meeste katten kunnen nieuwe geuren goed, verwerken, maar incidenten zoals hierboven geven wel aan hoe gevoelig katten zijn voor geurboodschappen en hoe sterk we daar rekening mee moeten houden.
Katten die nooit buiten komen, hebben duidelijk een veel strakker geurprofiel van hun leefomgeving en elke kleine verandering kan een ingrijpende inbreuk betekenen. De meeste katten kunnen nieuwe geuren goed verwerken, maar incidenten zoals hierboven geven wel aan hoe gevoelig katten zijn voor geurboodschappen en hoe sterk we daar rekening mee moeten houden.